Τα επίπεδα απασχόλησης των ΑμεΑ στην Ελλάδα προ κρίσης (π.κ.) ήταν ήδη πολύ χαμηλά. Πέντε στους έξι ΑμεΑ (ποσοστό 84% σύμφωνα με έρευνα της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας το 2003) δεν είχαν καμμία πρόσβαση στην λεγόμενη αγορά εργασίας. Πλέον, οι πιθανότητες των υποψηφίων για εργασιακή ένταξη ΑμεΑ τείνουν να μηδενιστούν ελέω – κυρίως – του έμπρακτου εκφυλισμού της σχετικής προστατευτικής νομοθεσίας. Παράλληλα οι καταγγελίες για καταπιεστικές στάσεις έναντι των λιγοστών (ποσοστιαία) εργαζόμενων με αναπηρία “αυξάνονται και πληθαίνονται” σκιαγραφώντας μιά συνολική εικόνα μάλλον υψηλής ρατσιστικής επικινδυνότητας.
Ο ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΥ Ν2643/98
“Δεν διαθέτουμε μητρώο με τις επιχειρήσεις της χώρας, αδυνατούμε κατά συνέπεια να προχωρήσουμε στην απαραίτητη βάσει του νόμου πλήρωση θέσεων εργασίας στον ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα”: Αυτή ήταν η επίσημη απάντηση του ΟΑΕΔ (δόθηκε 6 Ιουλίου 2010) στις έντονες διαμαρτυρίες αναπηρικών φορέων για την μη υλοποίηση των προκηρύξεων του προστατευτικού Ν2643/98. Οι προκηρύξεις είχαν εκδοθεί στα μέσα του 2008 και αφορούσαν κάλυψη θέσεων από ΑμεΑ (μέθοδος της ποσόστωσης) στον ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Με δύο χρόνια καθυστέρηση, λοιπόν, ο ΟΑΕΔ που τις εξέδωσε “γνωμοδότησε” αρμόδια ότι στερείται δυνατοτήτων να τις υλοποιήσει!
Αγωνία, απώλεια θέσεων, συναίσθημα βαθιάς απογοήτευσης σε χιλιάδες υποψήφιους με αναπηρία. Οχι για πρώτη φορά. Μεσ’ τα χρόνια “χιλιάδες δικαιωματικές θέσεις εργασίας έχουν χαθεί” αποτιμά η εθνική συνομοσπονδία ΑμεΑ προσκομίζοντας ως απόδειξη το ίδιο το γράμμα του προστατευτικού Ν2643 .
Ενώ λοιπόν ο νόμος ρητά “κατά το γράμμα του” προβλέπει ανά έτος προκηρύξεις , η προτελευταία που αφορούσε θέσεις του ευρύτερου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα χάνεται στο μακρινό 2002. Οκτώ προκηρύξεις (περιλαμβανομένης της τελευταίας) παρανόμως ... άφαντες!
Η διαφορά του χθες με το σήμερα είναι ότι χθες επιτρεπόταν/τροφοδοτείτο η ελπίδα για το αύριο, ενώ σήμερα (αυτό πρεσβεύει η αναιδής απάντηση – μη απάντηση του ΟΑΕΔ) η ελπίδα για το αύριο κυνικά υπονομεύεται.
“Εχουμε λάβει ρητή δέσμευση από την υπουργό Λ. Κατσέλη ότι αμέσως μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές θα προχωρήσει η υλοποίηση των προκηρύξεων για κάλυψη θέσεων του ευρύτερου δημόσιου τομέα (σ.σ. πολλές από τις θέσεις αφορούν οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης)” μας ενημερώνει ο πρόεδρος της εθνικής συνομοσπονδίας ΑμεΑ Γ. Βαρδακαστάνης ανοίγοντας ένα παράθυρο στην ελπίδα . Το παράθυρο επί του παρόντος “βλέπει” αποκλειστικά και μόνο προς τις θέσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Διότι σε ότι αφορά τον ιδιωτικό τομέα μοιάζει κλειστό και θεοσκότεινο.
“Εχουμε προτείνει και η υπουργός έχει δεσμευτεί ότι θα κάνει πράξη την αναβάθμιση του υπάρχοντος προστατευτικού νόμου ώστε αφενός να αφορά αποκλειστικά τα άτομα με αναπηρία (σ.σ. σήμερα στις προστατευτικές διατάξεις εντάσσονται και άλλες ευπαθείς ομάδες όπως οι πολύτεκνοι) και αφετέρου να αντιμετωπίζει με ευρύτερες πολιτικές το ζήτημα της απασχόλησης” συνεχίζει ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ αποδίδοντας το δέον γενέσθαι από πλευράς αναπηρικού κινήματος.
Εν αναμονή λοιπόν. Το μόνο βέβαιον είναι, ότι το “παιχνίδι αναμονής” για την (υποτιθέμενη) βελτίωση της νομοθεσίας περί απασχόλησης των ΑμεΑ αναπτύσσεται εδώ και μιά τετραετία κάθε φορά (συμπτωματικά;) που κορυφώνονται οι διαμαρτυρίες για μη εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας. Από το 2006 επί υπουργείας Σ. Τσιτουρίδη είχε συσταθεί “επιτροπή αναβάθμισης”, μιά διετία μετά επί Φ. Πετραλιά φέρεται να ολοκληρώθηκε και η προεργασία για νέο αναβαθμισμένο νόμο. Ομως στην πράξη ουδέν σε ότι αφορά την εφαρμογή του υποδεέστερου υφιστάμενου!
Πονεμένη ιστορία “φρούδων προσδοκιών χωρίς αντίκρυσμα” η όλη ιστορία του 2643/98. Τεκμαίρεται αν μη τι άλλο από τις μόλις τέσερις προκηρύξεις που υλοποιήθηκαν αντί των δεκατριών συνολικά που το γράμμα του νόμου απαιτούσε και απαιτεί, αλλά και από το πλήθος κακοτεχνιών στις έστω αριθμητικά περιορισμένες εφαρμογές του (ειδικά στον ιδιωτικό τομέα μετρήθηκαν πάμπολλες περιπτώσεις εικονικών θέσεων πρόσληψης που κατόπιν καταγγέλθηκαν και ακυρώθηκαν ).
Το “διά ταύτα” : Ο νόμος που θεσπίστηκε ώστε να εξισσοροπήσει προστατευτικά την ανισότητα ευκαιριών εργασίας που βιώνουν οι άνθρωποι με αναπηρία, έχει ως “εργαλείο” ένταξης τελειώσει . Είτε θα καταργηθεί και τυπικά είτε θα αναβαθμιστεί περιλαμβάνοντας πλέον και διατάξεις που κάνουν πράξη τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, αφού όμως πρώτα τακτοποιηθούν οι τρέχουσες εκρεμμότητές του. Η ρητορεία των καλών προθέσεων δείχνει προς την δεύτερη κατεύθυνση, η εμπειρία του χρόνιου εμπαιγμού προς την πρώτη, το (άμεσο) μέλλον θα δείξει.
Η ΕΞΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ολες ανεξαιρέτως οι δομές και υπηρεσίες επαγγελματικής κατάρτισης ανθρώπων με αναπηρία βιώνουν χρηματοδοτικά αδιέξοδα. Η παράθεση περιπτώσεων είναι ενδεικτική.
Η επαγγελματική κατάρτιση στο Κέντρο Εκπαίδευσης Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ) Καλλιθέας έχει βάλει λουκέτο, οι υπάλληλοι που την υλοποιούσαν επί χρόνια μέσω ειδικά συσταθείσας αστικής εταιρείας έχουν απολυθεί. Ακόμα χειρότερη η κατάσταση στην σχολή τυφλών βορείου Ελλάδας. Το ΚΕΚ Γαλατσίου, μοναδικό στην πρωτεύουσα κέντρο κατάρτισης ανθρώπων με αναπηρία σε ποικιλλία τεχνικών ειδικοτήτων, πνέει τα λοίσθια. Μιά από τα ίδια για το αντίστοιχο κέντρο στην Λακιά θεσσαλονίκης που καλύπτει ανάγκες κατάρτισης των ΑμεΑ στην βόρειο Ελλάδα. Το “χρώμα του χρήματος” αποζητούν υπό την μορφή συμμετοχής σε ευρωπαϊκά προγράμματα κατάρτισης και σύνδεσής της με την αγορά εργασίας και δεκάδες κέντρα επαγγελματικής αποκατάστασης ΑμεΑ , η συντριπτική πλειοψηφία τους εις μάτην.
Τραγικές οι επιπτώσεις της κατάστασης μονίμου ανεργίας σε συνθήκες οξύτατης οικονομικής κρίσης, αποτυπώνονται ακόμα και σε “μικρές επαρχίες” όπου ελέω κοινοτικής αντίληψης αλληλεγγύης τα επίπεδα διαβίωσης των ανθρώπων με αναπηρία παρέμεναν επί σειρά χρόνων ανεκτά. “490 από τα 550 μέλη του σωματείου μας”, δήλωσε στις 20 Αυγούστου ο πρόεδρος του σωματείου ΑμεΑ Ζακύνθου “Ποπολάροι” Γ. Γρέκας σε συνέντευξή του σε τοπική εφημερίδα, “ζουν σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας”.
Η ... εξαφάνιση λόγω υποχρηματοδότησης των παραδοσιακών δομών επαγγελματικής κατάρτισης είναι η μιά μόνο (και έμμεση) όψη της εξώθησης των ΑμεΑ από την όποια στην εποχή της κρίσης αγορά εργασίας. Η δεύτερη (άμεση) όψη της εξώθησης, αφορά τους ολίγους ανθρώπους με αναπηρία που έχουν βιώσει και/ή εξακολουθούν να βιώνουν την εμπειρία της επαγγελματικής ένταξης. Η συγκεκριμένη όψη ενίοτε είναι ακόμα πιό αποκρουστική μιάς και εμπεριέχει στοιχεία μετωπικής ρατσιστικής αντιμετώπισης.
Ο συνήγορος του πολίτη κατέγραψε το 2009, τις περισσότερες αριθμητικά καταγγελίες για ρατσιστικές συμπεριφορές εναντίον εργαζομένων με αναπηρία από οποιαδήποτε άλλη χρονιά. Δεν είχε τόση σημασία ο αριθμός των καταγγελιών, όσο το ότι πολλές απ’ αυτές – για πρώτη φορά – ήταν συλλογικές (από αναπηρικούς συλλόγους και σωματεία). Το οποίον, από την μιά υποδηλώνει σημαντική αύξηση των ρατσιστικών περιστατικών και μεγαλύτερη ενεργοποίηση/επαγρύπνηση των αναπηρικών φορέων, από την άλλη όμως αύξηση του φόβου μεταξύ των θυμάτων για προσωπικές δημόσιες καταγγελίες χωρίς την προστατευτική “ομπρέλα” του αναπηρικού φορέα.
Δυό χαρακτηριστικότατες περιπτώσεις “γενναίων” που κατήγγειλαν , ήταν της νεαρής νομικού με απώλεια όρασης από τον Πειραιά Πελ. Παπανικολάου που κίνησε προσωπικά νομικές διαδικασίες εναντίον δικαστικού υπαλλήλου για ρατσιστική εναντίον της συμπεριφορά και κατόρθωσε να δημιουργήσει ευρύτερο μέτωπο με την συμμετοχή τόσο του αναπηρικού κινήματος όσο και των δικηγορικών συλλόγων Αθηνών – Πειραιά, και του κινητικά αναπήρου εργαζόμενου στα λουτρά του δήμου Αριδαίας Θ. Σιδηρόπουλου που δεν δίστασε να “πάει” κατηγορούμενη στα δικαστήρια την ρατσιστική στάση συναδέλφων του (του αρνούντο κάποιες στοιχειώδεις διευθετήσεις ωραρίου ώστε να μπορεί να κάνει τις απαραίτητες για την κατάστασή του φυσιοθεραπείες) .
Κοινό σημείο των δύο πέραν της γενναιότητας ότι κανείς τους εντέλει δεν δικαιώθηκε και τυπικά (νομικά). Πιθανώς μιά μικρή δικαίωση για την νεαρή και φερέλπιδα νομικό Π.Π. είναι η πρόσκλησή της για συμμετοχή στο εκλογικό ψηφοδέλτιο της Αθήνας του πρώην συνηγόρου του πολίτη Γ. Καμίνη την οποία και αποδέχτηκε.
ΤΟ “ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ” ΑΝΤΙ – ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Η άρνηση στοιχειώδους εξυπηρέτησης απευθυνόμενη από συναδέλφους στον (κάθε) Θ. Σιδηρόπουλο δεν είναι παρά αντανάκλαση των ακραία αμυντικών αντανακλαστικών που γεννά το ελέω οικονομικής ανασφάλειας κλίμα φόβου και εγωπάθειας, η (κατα)πίεση μεταφέρεται “από τα πάνω προς τα κάτω”.
Χαρακτηριστικό αντίστοιχο πρόβλημα βίωσε εργαζόμενη σε ΟΤΑ μητέρα παιδιού με ν.υ. εισπράττοντας πρώτη φορά μεσ’ τα πολλά χρόνια του εργασιακού βίου της άρνηση στοιχειώδους (ανθρώπινης) εξυπηρέτησης από συναδέλφους τους. Το ίδιο συνέβη και σε εργαζόμενη σε μεγάλη απογευματινή εφημερίδα μητέρα παιδιού με αναπηρία η σχετική λίστα δεν έχει τέλος. Ενδιαφέρουσα δίχως άλλο η αξιολόγηση των ρατσιστικών λογικών και στάσεων “προς τα κάτω”, όμως ακόμα πιό ενδιαφέρων ο εντοπισμός τους “από τα πάνω”.
Η πιό χαρακτηριστική περίπτωση που αναδεικνύει συμβολικά και πραγματικά την “από τα πάνω” επιθετική αντιμετώπιση του δικαιώματος στην εργασία των ΑμεΑ και την συνακόλουθη λογική εξώθησής τους, έχει ως πρωταγωνιστές το υπουργείο παιδείας και τους εκπαιδευτικούς με αναπηρία.
Σε δύο φράσεις : Με διάφορα προσκόμματα το υπουργείο καθυστέρησε το βάσει νόμου δικαίωμα διορισμού των εκπαιδευτικών με αναπηρία έναν σχολικό χρόνο. Αρχές της φετινής περιόδου προσέλαβε μόνο ένα ποσοστό των δικαιούχων επικαλούμενο (τι άλλο;) τον εξορθολογισμό των προσλήψεων. Στους προσληφθέντες δεν αναγνώρισε καν το επίσης θεσπισμένο δια νόμου δικαίωμα διορισμού πλησίον του τόπου κατοικίας.
Τραγελαφικές οι επιπτώσεις : Εκπαιδευτικός με κυστική ίνωση και με ανάγκη εξειδικευμένης παρακολούθησης μετατέθηκε σε περιοχή όπου δεν υπήρχε καμμιά υποδομή (και δεν θα μπορούσε να πάει), άλλος με απώλεια όρασης και σύζυγο στον έβδομο μήνα εγκυμοσύνης δεν διορίστηκε στην ακριτική Ξάνθη – τόπο κατοικίας του αλλά στο νομό Βοιωτίας (με τις πιεστικότερες και ... ορθολογικότερες ανάγκες για εκπαιδευτικό προσωπικό). Οταν ο τελευταίος δήλωσε αδυναμία να καλύψει την θέση και ζήτησε αρμοδίως εξηγήσεις έλαβε την πληρωμένη απάντηση “δική σου η επιλογή να δουλέψεις, είσαι συνυπεύθυνος για τον τόπο διορισμού σου!”
Αποδεικνύεται δίχως άλλο ότι σε περιόδους που η αξία της εργασίας πιέζεται “από τα πάνω προς τα κάτω” η έννοια της προστασίας του δικαιώματος στην εργασία των “από κάτω” – πόσο μάλλον όταν πρόκειται για τους πλέον αποκλεισμένους μεταξύ των αποκλεισμένων - είναι από τους “από πάνω” αντιληπτή ως κενή περιεχομένου.
Αλλωστε, κάτι το αντίστοιχο πλην όμως με ολίγον διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά, περιγράφει διαχρονικά την στάση της ελληνικής πολιτείας έναντι των ανθρώπων με αναπηρία σε ότι αφορά την ένταξη των τελευταίων στην αγορά εργασίας. Υιοθετώντας σε περιόδους σχετικής οικονομικής ευμάρειας τις “λογικές των επιδομάτων”, η κυρίαρχη πολιτική των τελευταίων δεκαετιών αναπαρήγαγε το πρότυπο του παθητικού πολίτη με αναπηρία που διάγει “επιδοτούμενη ζωή”.
Η όλη λογική των τελευταίων δεκαετιών όπως αποτυπώνεται στις νομοθεσίες που αποδίδουν τις σχετικές πολιτικές, είναι μιά λογική αντικινήτρων ένταξης στην εργασία για τον άνθρωπο με αναπηρία και “προσανατολισμού” του στην προστατευμένη/επιδοτούμενη (χαμηλά) ζωή. Ελέω οικονομικής κρίσης, ακόμα και αυτός ο χαμηλός πήχης της επιδοτούμενης ζωής χαμηλώνει ακόμα περισσότερο, ενώ τα “ιερά και όσια” που αφορούν την άσκηση ενεργητικών πολιτικών εργασιακής ένταξης παύουν πλέον να λειτουργούν ,έστω και σαν ρητορικό προοδευτικό άλλοθι μιάς ελληνικής πολιτείας βαθύτατα στην πράξη αντιδραστικής...
